Czy zabytkowy zespół dawnej Stoczni Gdańskiej zostanie wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO? Bardzo o to zabiegamy, a finał coraz bliżej. Gdańsk odwiedził prof. Jörg Haspel z Berlina, ekspert Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych ICOMOS. Ostateczna decyzja ma zapaść jeszcze w tym roku.

fot. Dawid Linkowski / Archiwum ECS

Mija właśnie nieco ponad rok od momentu, w którym polska delegacja – pod przewodnictwem wiceminister Magdaleny Gawin, generalnego konserwatora zabytków, z udziałem wiceprezydenta Gdańska Alana Aleksandrowicza i przedstawicieli Narodowego Instytutu Dziedzictwa – złożyła w Paryżu wniosek o wpisanie Stoczni Gdańskiej na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Wyjątkowa powszechna wartość
Wizyta eksperta ICOMOS w Gdańsku w dniach 11–12 stycznia 2021 roku była niezwykle ważnym etapem w dalszym postępowaniu. ICOMOS to Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych, organizacja doradcza Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury (UNESCO). Skupia ekspertów z całego świata, którzy zajmują się ochroną dziedzictwa kulturowego. ICOMOS dokonuje oceny merytorycznej wniosków o wpis na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO.
Na Liście światowego dziedzictwa UNESCO – aktualizowanej od 1975 roku – honorowane są obiekty dziedzictwa kulturowego i dziedzictwa naturalnego o „wyjątkowej powszechnej wartości” dla ludzkości. Lista nie tylko dokumentuje ważność miejsca, ale i znacznie podnosi jego atrakcyjność turystyczną.
– Wpisanie na Listę światowego dziedzictwa UNESCO to wielki prestiż, znajdują się na niej najważniejsze dla całej ludzkości zabytki. Gdyby umieszczono tam również Stocznię Gdańską, to podkreśliłoby to jej kulturowe i historyczne znaczenie dla Polski, Europy i całego świata – mówi Andrzej Trzeciak, zastępca dyrektora ECS, od lat zajmujący się dziedzictwem stoczniowym.
Stocznia Gdańska ma szansę znaleźć się obok takich atrakcji, jak: architektoniczne dzieła Le Corbusiera (Francja), rysunki naskalne w Tanum (Szwecja), Białowieski Park Narodowy (Białoruś i Polska), zespół zabytkowy we Florencji (Włochy) czy delta Dunaju (Rumunia).

Miejsce symbol
Gość zwiedził tereny postoczniowe, m.in. zespół hal produkcyjnych i pochylni, plac Solidarności, wystawę stałą ECS.
– Dziedzictwo Stoczni Gdańskiej daleko wykracza poza element czysto materialny. To symbol walki o wolność i miejsce, które w sposób jednoznaczny na całym świecie kojarzone jest z początkiem upadku systemu komunistycznego – mówił dyrektor Basil Kerski oprowadzając gościa wspólnie z Andrzejem Trzeciakiem i Magdaleną Charkin-Jaszcza po wystawie stałej ECS. – Widok historycznej Bramy nr 2 zrósł się z dziejami Polski i świata XX wieku, o czym świadczy przyznany Stoczni Znak Dziedzictwa Europejskiego. Wiedział o tym i znakomicie to rozumiał zamordowany dwa lata temu prezydent Paweł Adamowicz, któremu w tych dniach oddajemy hołd.
W historycznej Sali BHP odbyło się spotkanie, podczas którego ekspert ICOMOS spotkał się z Magdaleną Gawin – wiceministrem kultury i dziedzictwa narodowego, Aleksandrą Dulkiewicz – prezydent Gdańska i Igorem Strzokiem – pomorskim wojewódzkim konserwatorem zabytków. Prof. Jörg Haspel widział się również z przedstawicielami Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 i organizacjami związkowymi.
Gość z Berlina był pod wrażeniem synergii działań wszystkich interesariuszy wpisu Stoczni Gdańskiej na listę UNESCO – miasta Gdańska, właścicieli terenów, instytucji kultury, Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Co dalej?
Cykl oceny formalnej rozpoczyna się 1 lutego tego roku. Pierwszym krokiem jest zweryfikowanie przez Centrum Światowego Dziedzictwa kompletności zgłoszenia, co w przypadku Stoczni Gdańskiej już się dokonało.
Proces oceny merytorycznej trwa co najmniej 1,5 roku, a jego zwieńczeniem jest rekomendacja organizacji doradczej Komitetu Światowego Dziedzictwa. Wizyta eksperta ICOMOS jest konieczna w trakcie tej oceny.
Wniosek jest następnie omawiany na sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa, odbywającej się zazwyczaj na przełomie czerwca i lipca, kiedy komitet podejmuje wiążącą decyzję.
Głosowanie wniosku o wpisanie Stoczni Gdańskiej na Listę światowego dziedzictwa UNESCO powinno się odbyć w 2021 roku.
Przypomnijmy, że przedmiotem wpisu na Listę światowego dziedzictwa UNESCO jest zabytkowy zespół Stoczni Gdańskiej – obszar byłej Stoczni Gdańskiej wraz z jej najważniejszymi obiektami. To miejsce po II wojnie światowej stało się wybitnym przykładem wielkoskalowego, państwowego zakładu przemysłowego. Wniosek zwraca uwagę przede wszystkim na te obiekty i przestrzenie, które są nierozerwalnie związane z tożsamością kulturową stoczni, utrwalone w ikonografii, związane ze strajkami i ruchem Solidarności, jak Brama nr 2, obecnie powszechnie uznawana za symbol wolności, a podczas strajków symboliczne miejsce spotkań robotników i ich rodzin
W uzasadnieniu wniosku czytamy m.in.: „Stocznia Gdańska – miejsce narodzin Solidarności i symbol upadku żelaznej kurtyny w Europie z wielu powodów jest miejscem o ogromnym znaczeniu dla historii świata i wspólnego dziedzictwa ludzkości”.


 


fot. Xenia Modrzejewska-Mrozowska / NID